AB yaptırımlarının Rus petrolüne tesiri nasıl olur?

Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başladığı şubat ayının çabucak öncesinde Rusya’dan günlük ortalama 2,4 milyon varil ham petrol ve 1,4 milyon varil petrol eserleri ithal eden AB, 3 Haziran’da Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ve petrol eserleri ithalatını durdurma kararı aldı.

Rus petrolünün üçüncü ülkelere taşınmasına da kısıtlamalar getiren yaptırımlar, pazartesi günü Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ithalatının yasaklanmasıyla devreye girecek. AB, Rusya’dan petrol eseri tedarikini ise 5 Şubat prestijiyle sonlandıracak.

Avrupa’nın içinde bulunduğu güç krizini daha da derinleştireceği bedellendirilen yaptırım kararı kapsamında, Macaristan, Slovakya ve Çekya üzere denize kıyısı olmayan ve boru sınırıyla alım yapan ülkelere süreksiz müddetle istisna uygulanacak. Bu ülkeler Rusya’dan Avrupa’ya petrol taşıyan Druzhba boru sınırıyla petrol almaya devam edecek, fakat aldıkları petrolü öteki üye ülkelere yahut üçüncü taraflara satamayacak.

Rafinerileri sadece Rus ham petrolünü alacak formda tasarlanan Bulgaristan, 2024’ün sonuna kadar Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ve petrol eserleri ithal edebilecek. Hırvatistan ise rafinerilerin yakıt üretme süreçlerinde kullandığı bir yakıt tipi olan vakum gazı (VGO) ithalatını 2023’ün sonuna kadar sürdürebilecek.

Almanya ve Polonya’nın tanınan muafiyete karşın Druzhba petrol boru sınırı üzerinden ithalatını istekli olarak durdurmasıyla, yaptırımların AB’nin Rusya’dan petrol ithalatını büyük oranda azaltacağı hesaplanıyor.

Söz konusu yaptırımlara ek olarak, AB ve G7 ülkelerinin deniz yoluyla taşınan Rus petrolüne varil başına 60 dolar tavan fiyat uygulamasının da birebir gün devreye girmesi bekleniyor.

Ayrıca, 2 ayda bir yine kıymetlendirecek tavan fiyata ek olarak yeni bir fiyat sınırlama düzeneği kurulması da kelam konusu olacak. Düzenek, Rus petrolü için tavan fiyatın dünya piyasası fiyatlarının yüzde 5 altında tutulmasını sağlayacak.

AB yaptırımları, Rus petrolünü taşıyan gemilere nakliye, sigorta, reasürans ve aracılık hizmeti sunulmasını da yasaklıyor. Petrol nakliyatı dalına bu hizmeti veren şirketlerin birçoklarının yaptırımlara taraf Avrupa ülkelerinde yahut İngiltere’de bulunduğu hesaba katıldığında, yaptırımlarla Rusya’nın petrol ticaretinde hareket alanının kısıtlanması hedefleniyor.

Tavan fiyat uygulaması ise Rus petrolünün belirlenen fiyattan daha düşük bir düzeyde satılmadığı durumlarda, G7 ve AB ülkelerindeki sigorta şirketlerinin taşınan bu petrole kelam konusu hizmetlerin sunulmasına mahzur oluyor.

Norveç merkezli bağımsız araştırma kuruluşu Rystad Energy’ye göre, Rus petrolüne yönelik yaptırımlar tam olarak uygulandığı takdirde, Ocak 2023 prestijiyle sırf günlük 600 bin varillik Rus petrolünün AB’ye ulaşacağı kestirim ediliyor.

– “Tavan fiyat uygulaması gerçeklikten uzak bir halkla alakalar çabası”

Energy Intelligence Group Petrol Piyasaları Ekonomisti Julien Mathonniere, AA muhabirine, yaptırımların Rus petrol kesimine ve iktisadına ‘zarar vereceği’ konusunda kuşkularının bulunduğunu söyledi.

Mathonniere, “Paradoks şu ki, yaptırımlar Avrupa’ya Rusya’dan daha çok ziyan verebilir. Zira Avrupa’nın dizel bağımlılığı sorunu var. Bu dizel talebinin yüzde 25’ini ithal etmesi gerekiyor. Bunun yarısı da Rusya’dan geliyordu. Buna ek olarak, orta distilat açısından varlıklı Ural kaynaklı Rus ham petrolü, dizel üretmek için ülkü ve bunun yerine koyacağınız diğer bir ham petrol bu randımana ulaşamaz.” diye konuştu.

Rusya’nın gelirini ortadan kaldıracak gerçek bir eforun ortaya konulmadığına dikkati çeken Mathonniere, “Bazı petrol yatırımcılarına göre, tavan fiyat uygulaması gerçeklikten uzak bir halkla bağlantılar uğraşı ve bunun yaratacağı tek tesir de Rusya’nın ham petrolünü satmayı reddetmesi olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.

– Rus petrolüne alternatifler çeşitli tasaları de beraberinde getiriyor

Mathonniere, Avrupa’nın Rus Ural petrolünden boşalan yeri çoktan doldurduğunu belirterek, “Yalnızca Lukoil’in İtalya’daki ISAB rafinerisi üzere Rusya’nın sahip olduğu Avrupa rafinerileri AB yasağından muaf yahut AB dışında deniz yoluyla taşınan Ural petrolünü satın almaya devam ediyor.” bilgisini paylaştı.

Avrupalı rafinerilerin deniz yoluyla tedarik edilen günlük yaklaşık 750 bin Rus Ural petrolünü ekimde Norveç, Irak ve ABD ile ikame ettiğini kaydeden Mathonniere, “Avrupa ülkelerinin Rusya’ya alternatif ham petrol tedarikçisi listesinde Norveç ilk sırayı alırken, onu Irak ve ABD takip ediyor. Kompleks rafineriler için ise öteki tedarikçilere geçiş beklenenden daha süratli oldu.” diye konuştu.

Mathonniere, başka potansiyel tedarikçilere de değinerek, şu tabirleri kullandı:

“Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, kâfi ham petrol kaynağına sahip öteki potansiyel tedarikçiler ortasında yer alıyor. Lakin bu ülkeler, petrolü seçili alıcı ülkelere ve yalnızca uzun vadeli kontratlarla satıyor. Öte yandan, Norveç, Kuzey Irak, Brezilya ve Guyana, spot alım noktasında Avrupa’nın alternatif tedarikçi listesine girebilecek yerler ortasında.”

Rus Ural petrolünün Avrupa’nın elindeki en süratli erişilebilir kaynak olduğuna ve nakliyeden 10-15 gün evvel satın alınabilmesinden dolayı rafinerilere esneklik sağladığına dikkati çeken Mathonniere, “AB’nin muhtaçlık duyduğu ham petrolü sağlayabilecek piyasa, nakliye akışları açısından daha az verimli hale geldi. Ham petrolü tedarik etmek için artık çok daha uzak uzaklıklara gitmeniz gerekiyor.” dedi.

– Yaptırımlar, Rus ham petrol ticaret rotalarında kaymalara sebep olacak

Yaptırımların Rus petrol ticaretine tesirine de dikkati çeken Mathonniere, “Rusya AB üyesi olmayan alıcılara artık daha fazla petrol satmakta zorlanacak. Bu, günlük yaklaşık 7,5 milyon varil ham petrol ve petrol eseri ihracatının bir kısmının 2023’te tehlikeye girebileceği manasına geliyor. Energy Intelligence, AB ham petrol yasağının 5 Aralık’ta yürürlüğe girmesinden sonra, günlük 1,1 milyon varil Rus petrolünün global olarak alıcı bulamayacağını varsayım ediyor. Piyasa iddiaları de bu tarafta.” bilgisini paylaştı.

Mathonniere, şimdiye kadar sırf Çin, Hindistan ve Türkiye’nin indirimli Rus ham petrolü alımlarını büyük ölçüde artırdığını ve böylelikle Rusya’nın en büyük alıcıları haline geldiğini söyledi.

AB yaptırımlarının Rus ham petrol ticaret rotalarında kaymalara sebep olacağının da altını çizen Mathonniere, Türkiye, Hindistan ve Çin üzere alternatif alıcıların daha ne kadar Rus ham petrolü alabileceği konusunun belirsizliğini koruduğunu söz etti.

– Rusya’nın petrol satışını durdurması fiyatları yükseltebilir

Petrol ve doğal gaz şirketi Mazarine Güç’ün Finanstan Sorumlu Üst Seviye Yöneticisi (CFO) Valery Konyushenko da yaptırım ve kısıtlamalar karşısında Rusya’nın mümkün yansısına ait farklı senaryolara dikkat çekti.

Konyushenko, Rusya’nın daha evvel açıkladığı üzere yaptırımlara taraf ülkelere petrol satışını büsbütün kesebileceğinin altını çizerek, şu değerlendirmede bulundu:

“Rusya’nın nasıl bir reaksiyon vereceğini varsayım etmek sıkıntı. Fakat, şayet Rusya kelam konusu ülkelere petrol sevkiyatını büsbütün durdurursa üretimini de azalacaktır. Bu da piyasaya daha az petrol sürüleceği ve fiyatların yükseleceği manasına geliyor. Rusya’nın bu ülkelere petrol sevkiyatına devam ettiği bir senaryoda piyasa istikrarda kalacaktır. Benim öngörülerime göre Rusya bu yaptırımlara boyun eğmektense üretimini azaltmayı tercih edecek.”